Người đầu tiên làm giàu từ mô hình trồng xen cây đàn hương ở Tây Nguyên

Sau bao nỗ lực, trải qua biết bao nghề cuối cùng anh Nguyễn Quang Tòa (SN 1971, ngụ xã Ea Nuôl, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk) đã tìm được hướng đi phát triển kinh tế gia đình từ cây đàn hương Ấn Độ. Với các mô hình trồng xen canh cây đàn hương cùng các loại cây trồng khác hứa hẹn đem lại lợi ích kinh tế cao, mang lại sự đổi thay lớn cho mảnh đất Tây Nguyên đầy khắc nghiệt.  

Trốn nhà vào Nam lập nghiệp

Anh Tòa quê ở Phú Thọ nhưng đã gắn bó với mảnh đất Đắk Lắk mấy chục năm nay. Thời trẻ Tòa từng tham gia quân ngũ tại Lào Cai, năm 1990, trên đường hoàn thành nghĩa vụ quân sự trở về quê thì chuyến xe chở anh gặp tai nạn lao xuống vực.

Vụ tai nạn khiến Tòa bị thương nặng, anh may mắn sống sót sau khi hôn mê sâu suốt ba ngày. Di chứng của vụ tai nạn khiến Tòa phát bệnh đi tiểu ra máu, mất ngủ triền miên. Gia đình đưa Tòa đi khám chữa các nơi, tìm đủ thầy, đủ thuốc nhưng hoặc không tìm ra bệnh hoặc bệnh không hề thuyên giảm. Bà con quanh vùng đồn anh bị ma nhập, thấy đứa con đêm đêm thức trắng bên ngọn đèn dầu, bố mẹ anh rất đau lòng. Sau đó, gia đình đón thầy trừ ma đến nhà, nhưng cuối cùng cũng chỉ là những cái lắc đầu bế tắc. 

Đến đầu năm 1995, Tòa quyết định vào Tây Nguyên làm ăn, vì giấu gia đình nên khi đi anh chỉ mang theo đúng 2 bộ quần áo. Thời gian đầu anh phải một mình trải qua biết bao nhiêu nghề, nếm trải biết bao khó khăn, khổ cực để trụ lại miền đất mới.

Năm 2008, sau khi cưới một cô vợ xinh đẹp, có chút vốn trong tay, anh Tòa đã mua được 1 mảnh đất nhỏ, cách trung tâm TP Buôn Ma Thuột 10km. Không có tiền dựng nhà, đôi vợ chồng trẻ phải đi thuê nhà, mảnh đất mua được để chứa vật liệu xây dựng. Cứ thế nhờ chăm chỉ và biết tích cóp, chẳng bao lâu vợ chồng anh mua thêm được một mảnh đất rộng hơn để mở cửa hàng cung cấp vật liệu xây dựng. 

Vài năm sau, các cơ sở cung cấp vật liệu xây dựng mở ra ngày một nhiều, thị trường bị bão hòa cùng với đó là việc nhận thầu ngày một ít đi khiến anh Tòa thêm một lần nữa rơi vào hoàn cảnh bế tắc.  

Hướng đi mới từ cây đàn hương

Năm 2015, anh Tòa tình cờ được đi tham quan mô hình trồng cây đàn hương khi về thăm quê. Qua tìm hiểu, anh biết loại cây này được ví là “hoàng kim” của rừng xanh bởi giá trị kinh tế cao. Trở về, anh đã lên kế hoạch thực hiện mô hình về loài cây này. Nghĩ là làm, anh liền quyết định liên kết với Viện Nghiên cứu cây đàn hương và thực vật quý hiếm Việt Nam (Viện Đàn hương - PV) để mua giống chất lượng. Nhờ khí hậu và thổ nhưỡng khá thích hợp, đến nay lứa cây đàn hương đầu tiên của gia đình anh sinh trưởng, phát triển rất tốt. Lứa cây đầu dòng này đã cho thu hoạch lá và quả cung ứng lại cho Viện Đàn hương.

Tháng 4/2006, anh Tòa được bổ nhiệm là Phân viện trưởng Phân viện Đàn hương Tây Nguyên. Với mong muốn mở rộng cây đàn hương đến toàn bộ khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ, giúp tăng thêm thu nhập, cải thiện chất lượng cuộc sống và đáp ứng nhu cầu cây giống đến những khách hàng có niềm đam mê với cây trồng quý hiếm.

Với lợi thế là cây trồng xen, cây đàn hương đã được nhiều người dân trên địa bàn tỉnh quan tâm, tìm hiểu và bắt đầu trồng thử nghiệm. Hợp tác xã  Dịch vụ Nông nghiệp đàn hương và mắc ca vip ở thôn Lộc Xuân (xã Phú Lộc, huyện Krông Năng) đã tiến hành trồng từ 2.000 đến 3.000 cây đàn hương xen trong các vườn mắc ca. 

Anh Tòa chia sẻ: Với nhu cầu phát triển kinh tế gia đình, tôi đã áp dụng trồng thực nghiệm một số mô hình xen canh cây đàn hương trong vườn cam, quýt. Với mô hình này, cây đàn hương phát triển rất tốt, có kết quả bất ngờ vì tạo lõi gỗ nhanh chỉ sau 3 năm. Các chuyên gia Ấn Độ cũng phải ngỡ ngàng vì tốc độ phát triển của cây đàn hương tại Việt Nam. Cây đạt vanh từ 40cm - 60cm, có độ cao từ 4,5m-7m. Tôi biết trên địa bàn Tây Nguyên có rất nhiều vườn cam, quýt, bưởi già cỗi, không cho thu nhập cao như những năm đầu. Nếu bà con có nhu cầu trồng cây đàn hương thì không nên phá đi mà nên giữ lại làm cây ký chủ để trồng xen cây đàn hương.

Tiến sĩ Vũ Thoại cho biết: “Viện Nghiên cứu cây đàn hương và thực vật quý hiếm đã liên kết với Công ty Sao Thái Dương để sản xuất một số loại kem dưỡng da từ hạt đàn hương và trà từ lá cây đàn hương, có tác dụng thải chất độc trong máu. Do đó, các sản phẩm từ cây đàn hương hiện đang được Viện bao tiêu sản phẩm để bà con yên tâm canh tác loại cây này. Để có vùng nguyên liệu cung ứng cho kế hoạch sản xuất sản phẩm từ đàn hương, Viện đặt mục tiêu đến năm 2020 sẽ có 4.000 ha trồng cây đàn hương nhờ liên kết với nông dân. Bên cạnh đó, chúng tôi nhận được sự hỗ trợ của các nhà khoa học, viện nghiên cứu Ấn Độ để bảo đảm nguồn giống, từ đó nhân giống bằng các phương pháp khác như nuôi cấy mô để cho ra những giống cây thuần chủng, sạch bệnh”.

Với những kiến thức và kinh nghiệm tích lũy được trong quá trình thí điểm và áp dụng các mô hình trồng cây đàn hương, anh Tòa luôn sẵn sàng giúp đỡ, hướng dẫn về kỹ thuật cho nhiều bà con nông dân trên toàn khu vực Tây Nguyên và các tỉnh lân cận đến tìm hiểu về mô hình và mua cây giống, từng bước mang lại sự đổi thay cho nhiều miền quê nghèo ở Tây Nguyên. 

Theo tìm hiểu, cây đàn hương được đánh giá là cây “vàng xanh” với doanh thu bình quân gần 1,5 triệu USD/ha/năm, tương đương với 27 tỷ đồng/ha/năm cao gấp hàng trăm lần so với các cây rừng khác. Sở dĩ cây đàn hương có giá trị kinh tế cao vì mọi thành phần của cây từ lá, thân, cành, rễ đều được sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau như sản xuất dược liệu, tinh dầu, hàng mỹ nghệ cao cấp, hàng nội thất, đồ thờ cúng trong gia đình và các đền chùa ngoài ra đàn hương còn sản xuất nhang, rượu, nước uống, xà phòng thơm…thành những sản phẩm cao cấp được nhiều người trên toàn thế giới ưa chuộng.

Về giá trị dược liệu: Theo đông y, gỗ đàn hương vị cay, mùi thơm tính ấm (ôn). Ly khí, ôn trung, hòa vị, chỉ thống. Chữa các chứng đau bụng vùng dạ dày, bụng dưới, đái buốt do viêm đường tiết liệu, thổ huyết, nấc, ho có đờm lâu khỏi, chữa phong thấp đau nhức xương, kinh giảm, thuốc điều khí chữa đau tim. Theo tây y, gỗ đàn hương có tác dụngsinh lý chủ yếu là sát trùng đường niệu - sinh dục. Y học cổ truyền Ấn Độ dùng lõi gỗ đàn hương để chữa, trị rất nhiều bệnh như xuất huyết, nấc, khí hư, loét và rối loạn đường tiết niệu.Ngoài ra, gỗ đàn hương còn được sử dụng sản xuất các loại hàng mỹ nghệ cao cấp.