Xuất khẩu nông sản: Cách nào thu được 40 tỷ USD?

Ngoài những thị trường truyền thống được xác định là Trung Quốc, Mỹ và châu Âu, các nhà xuất khẩu (XK) nông sản Việt Nam cần có bước đi bài bản để thâm nhập các thị trường mới đầy tiềm năng như Nhật Bản, Brazil và các nước Trung Đông… để thực hiện mục tiêu xuất khẩu toàn ngành năm nay đạt 40 tỷ USD. 

Thưa ông, việc Việt Nam gia nhập các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có tác động như thế nào đến hoạt động XK nông sản?

- Bước sang năm 2019, thị trường nông sản XK của chúng ta gặp rất nhiều khó khăn và thách thức. Điều đó đến từ 3 yếu tố. CPTPP (11 quốc gia) và EVFTA (28 quốc gia) có hiệu lực đã tạo ra một dư địa thị trường rất lớn, không gian thị trường rộng mở hơn. Đồng thời, tạo ra sự dịch chuyển về mặt nhu cầu, sự đòi hỏi về mặt chất lượng. 

Yếu tố thứ hai là có những xung đột thương mại của các trục thị trường. Những xung đột này không dễ tìm ra giải pháp chung song đã tác động tới thương mại thế giới, đặc biệt đối với Việt Nam. 

Yếu tố thứ ba, những xung đột thương mại không chỉ đơn thuần là lợi ích kinh tế mà còn là cạnh tranh mang tính ảnh hưởng chính trị kinh tế và cả hợp tác quốc tế. Điều này sẽ định hình lại những giá trị của khu vực, tác động những xu hướng chuyển dịch đầu tư của các doanh nghiệp (DN). 

Thực tế, thị trường nhập khẩu (NK) nông sản của các nước siết chặt hơn  hàng rào kỹ thuật, chính sách thắt chặt NK tiểu ngạch, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc sản phẩm, về cấp chứng thư XK, thanh kiểm tra chất lượng của nước XK. 

Tất cả những điều đó, sẽ tác động tới XK nông sản của Việt Nam trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Và cũng tác động tới không gian thị trường XK của chúng ta thời gian tới. Hàng hóa nông sản Việt Nam có cơ hội XK đi nhiều nước khác nhau nhưng hàng của các nước cũng có cơ hội vào trong nước. Điều này tạo ra sự cạnh tranh nhưng cũng là áp lực đối với các DN trong nước.

Ông có thể nói rõ hơn định hướng XK nông sản Việt Nam trong thời gian tới?

- Đầu tiên, chúng ta phải duy trì và giữ cho được các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Mỹ, châu Âu. Đồng thời cũng giữ được nhịp độ về tăng trưởng XK. Một điểm đáng lưu ý là mở rộng danh mục các thị trường XK chính ngạch, đặc biệt là trái cây và thủy sản. Đó là những việc cần phải làm ngay đối với các thị trường truyền thống.

Đối với các thị trường mới, điều quan trọng hơn cả là vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm và quản lý chất lượng sản phẩm phải đúng các tiêu chuẩn từ khâu chế biến, nuôi trồng, đóng gói và minh bạch hóa các chỉ tiêu chất lượng hàng nông sản XK. Vấn đề kiểm soát nguồn gốc xuất xứ, mã vùng nuôi trồng, hay đơn giản như quy cách về bao bì nhãn mác, phương thức XK, hồ sơ DN đều không được lơ là. 

Việc xâm nhập thị trường mới phải có quy trình và cách làm bài bản. Như mở thị trường quả vải sang Nhật Bản, các sản phẩm cá tra sang Brazil, gia vị sang các nước đạo Hồi, tôm sang các nước Trung Đông. Công tác quảng bá, xúc tiến thương mại cần có sự phối hợp với các Đại sứ quán, có sự kết nối giữa các DN Việt Nam với hệ thống bán lẻ tại thị trường NK.

Thưa ông, các DN và người nông dân cần có sự thay đổi như thế nào để phát huy lợi thế XK nông sản của mình?

- Các DN và người dân là những chủ thể rất lớn, có tính quyết định. DN đóng vai trò là trọng tâm, đặc biệt ở khâu chế biến và tiêu thụ. Người dân có vai trò vệ tinh để tham gia vào chuỗi giá trị. 

Đối với vấn đề nhận thức và hành động, người dân phải căn cứ vào thị trường, làm theo hướng dẫn của thị trường. DN cũng phải đi trước một bước, nhất là ứng dụng khoa học kỹ thuật, có bộ phận thăm dò và tìm hiểu thị trường để nâng cao năng lực cạnh tranh đối với sản phẩm làm ra.

Thông tin thị trường cần có sự thông suốt, có sự tham gia cả cơ quan truyền thông để quảng bá về hàng hóa nông sản XK để thị trường NK hiểu về chúng ta đang cơ cấu, biết đến sản phẩm của chúng ta là tốt nhất.

Tóm lại, các FTA có những thách thức và cơ hội, chúng ta phải làm sao chuyển hóa được thành lợi thế, ổn định thị trường trong nước, kiểm soát thị trường XK trước các xung đột thương mại để tạo đà cho sự phát triển lâu dài.

Ngoài ra, các Hiệp hội trong bối cảnh cần hỗ trợ các DN hội nhập một cách ổn định và bền vững tại các thị trường, giữ được các thị trường truyền thống bên cạnh tìm kiếm các thị trường mới. Mục tiêu chúng ta hướng đến là nền nông nghiệp độc lập, tự chủ và tự cường.

Xin cảm ơn ông!